در این مقاله، با دنیای خودروهای خودران آشنا میشوید؛ از سطحبندی هوشمندی آنها گرفته تا نقش هوش مصنوعی و چالشهای قانونی، اخلاقی و فنی.
به گزارش پایگاه خبری تکانه، حمیدرضا قنبریها: تصور کنید در حالی که روی صندلی ماشینتان نشستهاید و قهوهتان را مینوشید، خودرو شما بدون کوچکترین دخالتی، در خیابانهای شلوغ یا بزرگراههای طولانی حرکت میکند. این رویا مدتی است که دیگر متعلق به فیلمهای علمیتخیلی نیست.
ماشینهای بدون راننده یا همان «روباتاکسیها»، با تکیه بر هوش مصنوعی، حسگرهای بسیار دقیق و الگوریتمهایی پیچیده و پیشرفته، بهگونهای طراحی شدهاند که بتوانند محیط اطراف را درک کرده، تصمیمگیری کنند و حتی در شرایط پیچیده ترافیکی واکنش مناسب نشان دهند. آنها نه فقط باعث تحول آینده صنعت میشوند، بلکه سبک زندگی ما را نیز از پایه بازتعریف خواهند کرد.
در این مقاله، با دنیای خودروهای خودران آشنا میشوید؛ از سطحبندی هوشمندی آنها گرفته تا نقش هوش مصنوعی و چالشهای قانونی، اخلاقی و فنی.
خودروهایی بدون نیاز به راننده
خودروهای خودران، وسایل نقلیهای هستند که میتوانند بدون نیاز به راننده انسانی، وظایفی مانند رانندگی، مسیریابی و واکنش به شرایط جاده را انجام دهند. بر اساس استانداردهای ارائهشده توسط SAE International (انجمن بینالمللی مهندسان خودرو)، سطوح مختلفی برای خودکارسازی رانندگی تعریف شده است.
این سطوح از سطح صفر (بدون خودکارسازی) تا سطح پنج (خودکارسازی کامل) طبقهبندی میشوند. در سطح پنج، خودرو کاملا مستقل است و نیازی به دخالت انسان در هیچ شرایطی ندارد. در حال حاضر شرکتهایی مانند «وایمو» (Waymo) در شهرهایی مثل آریزونا، خدمات روباتاکسی در سطح چهار ارائه میدهند، جایی که خودروها در شرایطی خاص میتوانند بدون راننده عمل کنند.
این خودروها از مجموعهای از فناوریها، از جمله رادار، لیدار (برای اندازهگیری فاصله)، دوربینها و هوش مصنوعی استفاده میکنند تا بتوانند محیط اطراف خود را درک کرده و تصمیمگیری کنند. در این مجموعه، حسگرها اطلاعات محیطی را جمعآوری کرده و الگوریتمهای هوش مصنوعی، این دادهها را تحلیل و مسیرهای ایمن را ترسیم میکنند.
سطوح هوشمند بودن خودروهای خودران
بر اساس استاندارد انجمن بینالمللی مهندسان خودرو، خودکارسازی رانندگی به شش سطح (صفر تا پنج) تقسیم میشود که هر کدام میزان دخالت انسان و تواناییهای فناوری را مشخص میکنند:
سطح صفر: بدون خودکارسازی
راننده تمام وظایف رانندگی را انجام میدهد. ممکن است سیستمهای هشداردهنده ساده (مثل تشخیص نقطه کور) وجود داشته باشند، اما کنترل فقط با راننده است.
سطح یک: کمک راننده
خودرو میتواند یک وظیفه (مثل کروز کنترل تطبیقی یا حفظ خطوط) را انجام دهد، اما راننده همچنان مسئول اصلی است و باید محیط را نظارت کند.
سطح دو: خودکارسازی جزئی
خودرو همزمان سرعت و فرمان را کنترل میکند (مثل فناوری اتوپایلوت تسلا). راننده باید هوشیار بوده و برای دخالت در شرایط پیچیده، مانند تقاطعها یا آبوهوای بد، آماده باشد.
سطح سه: خودکارسازی مشروط
خودرو در شرایط خاص (مثل بزرگراهها) تمام وظایف را انجام میدهد، اما راننده باید آماده باشد تا در صورت نیاز (مثل شرایط غیرمنتظره) کنترل را به دست گیرد.
سطح چهار: سطح بالای خودکارسازی
خودرو در مناطق مشخص (مثل شهرهای خاص) کاملا خودکار است و نیازی به راننده ندارد. نمونه آن روباتاکسیهای وایمو در آریزونا هستند.
سطح پنج: خودکارسازی کامل
خودرو در تمام شرایط و بدون محدودیت، کاملا خودکار عمل میکند و نیازی به فرمان یا راننده ندارد. این سطح هنوز محقق نشده و ممکن است دههها طول بکشد.
مزایای خودروهای خودران
خودروهای خودران پتانسیل ایجاد تغییرات عمیقی در جوامع دارند. برخی از مهمترین مزایای این فناوری عبارتانداز:
افزایش ایمنی
یکی از بزرگترین وعدههای خودروهای خودران، کاهش تصادفات جادهای است. طبق گزارش سازمان «Union of Concerned Scientists»، بیش از 90 درصد تصادفات رانندگی به دلیل خطای انسانی رخ میدهند. خودروهای خودران با حذف این خطاها، میتوانند ایمنی جادهها را به طور چشمگیری بهبود بخشند. حسگرهای پیشرفته این خودروها میتوانند موانع را سریعتر از انسان تشخیص داده و در کسری از ثانیه واکنش نشان دهند.
بهبود بهرهوری حملونقل
خودروهای خودران میتوانند ترافیک را بهینهتر مدیریت کنند. با استفاده از ارتباطات خودرو به خودرو (V2V) و خودرو به زیرساخت (V2I)، این خودروها میتوانند جریان ترافیک را روانتر کرده و از ازدحام جلوگیری کنند. همچنین، خدمات اشتراکگذاری سفر مانند روباتاکسیهای وایمو، میتوانند نیاز به مالکیت خودروهای شخصی را نیز کاهش دهند.
دسترسیپذیری بیشتر
این خودروها میتوانند برای افرادی که قادر به رانندگی نیستند، مانند سالمندان یا افراد دارای معلولیت، امکان جابهجایی مستقل را فراهم کنند. این موضوع قطعا کیفیت زندگی این گروهها را بهبود میبخشد.
کاهش اثرات زیستمحیطی
خودروهای خودران، با بهینهسازی مسیرها و کاهش مصرف سوخت، به کاهش انتشار گازهای گلخانهای کمک میکنند. علاوهبراین، بسیاری از این خودروها بهصورت الکتریکی طراحی میشوند که همین ویژگی، گامی بزرگ در جهت حملونقل پایدار است.
چالشهای پیش روی خودروهای خودران
خودروهای خودران با وجود مزایای فراوان، همچنان با چالشهای متعددی روبهرو هستند که باید پیش از پذیرش گسترده آنها در جامعه برطرف شوند. با اینکه فناوریهای حسگر و هوش مصنوعی در سالهای اخیر پیشرفتهای چشمگیری داشتهاند، اما این فناوریها هنوز در شرایط پیچیده مانند باران شدید، مه یا جادههای غیراستاندارد، عملکردی کاملاً قابلاعتماد ندارند. در واقع، محدودهای که خودروهای خودران میتوانند در آن با ایمنی کافی عمل کنند، هنوز به بسیاری از محیطها تعمیم نیافته است.
یکی دیگر از موانع جدی، فقدان چارچوبهای قانونی جامع برای بهکارگیری این نوع خودروهاست. قوانین فعلی در بسیاری از کشورها هنوز پاسخگوی الزامات این فناوری نیستند. مسائل مهمی مانند تعیین مسئولیت در صورت بروز تصادف یا تدوین استانداردهای ایمنی، همچنان در حال بررسی و بحثاند و نبود شفافیت در این زمینه میتواند مانع توسعه بیشتر این خودروها شود.
از سوی دیگر، مسئله اعتماد عمومی نیز نقش مهمی در سرنوشت خودروهای خودران ایفا میکند. هنوز بسیاری از مردم به عملکرد این خودروها اطمینان کامل ندارند. بهعنوان نمونه، گزارش «Wevolver» در سال ۲۰۱۹ نشان داد که نگرانیهای عمومی درباره ایمنی و قابلیت اطمینان خودروهای خودران همچنان قابل توجه است. برای مثال، برخی معتقدند که این خودروها ممکن است در مواجهه با موقعیتهای غیرمنتظره، مانند واکنش به رفتار غیرقابلپیشبینی عابران پیاده، عملکرد مناسبی نداشته باشند.
علاوه بر این، هزینههای بالای توسعه و تولید نیز یکی از موانع مهم است. تجهیزات پیشرفتهای مانند حسگرهای لیدار و پردازشگرهای قدرتمند باعث افزایش قیمت این خودروها شدهاند. با این حال، برخی شرکتها مانند تسلا تلاش دارند با حذف لیدار و استفاده از دوربینها، هزینهها را کاهش دهند و مسیر را برای تولید انبوه و مقرونبهصرفهتر این فناوری هموار کنند.
وضعیت کنونی و آینده خودروهای خودران
در حال حاضر، شرکتهای متعددی در حال آزمایش و توسعه خودروهای خودران هستند. وایمو، زیرمجموعه گوگل، یکی از پیشگامان این حوزه است و خدمات روباتاکسی خود را در آریزونا گسترش داده است. با این حال، دستیابی به خودکارسازی کامل ممکن است دههها طول بکشد. برخی از کارشناسان معتقدند که شاید خودروهای کاملا خودران، در طول عمر ما به واقعیت تبدیل نشوند.
با این وجود، گزارش موسسه «گارتنر» (Gartner) در سال 2019 نشان میدهد که فناوریهای مرتبط با خودروهای خودران در مرحلهای از چرخه هیجان (Hype Cycle) قرار دارند که در آن انتظارات عمومی بالاست، اما هنوز به بلوغ کامل نرسیدهاند. پیشبینی میشود که در دهه آینده، خودروهای خودران بهتدریج در شهرهای بیشتری ظاهر شوند، بهویژه در قالب خدمات اشتراکگذاری سفر.
نقش ایران در توسعه خودروهای خودران
در ایران، اگرچه صنعت خودروسازی هنوز در مراحل اولیه توسعه فناوریهای پیشرفته قرار دارد، اما پتانسیلهای زیادی برای ورود به این حوزه وجود دارد. دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی کشور میتوانند با تمرکز بر هوش مصنوعی و حسگرها، به توسعه فناوریهای مرتبط کمک کنند. علاوه بر این، با توجه به ترافیک سنگین شهرهای بزرگ مانند تهران، خودروهای خودران میتوانند به بهبود مدیریت ترافیک و کاهش تصادفات کمک کنند.
خودروهای خودران، با وجود چالشهای موجود، یکی از نویدبخشترین فناوریهای قرن بیستویکم هستند. آنها نهتنها میتوانند ایمنی و کارایی حملونقل را بهبود بخشند، بلکه پتانسیل تغییر ساختار شهرها و سبک زندگی ما را دارند. با این حال، برای تحقق این آینده، نیاز به پیشرفتهای فناوری، قوانین شفاف و افزایش اعتماد عمومی است. همانطور که جهان به سمت این فناوری پیش میرود، ایران نیز میتواند با سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه، نقشی در این انقلاب ایفا کند. آینده حملونقل در دستان فناوری است، و خودروهای خودران تنها آغاز این مسیر هیجانانگیز هستند.